طراحی و روان‌سنجی پرسش‌نامه تبعیت از درمان در بیماران مبتلا به بیماری مزمن: یک مطالعه ترکیبی

هدف: یکی از مشکلات پیچیده نظام سلامت عدم تبعیت از درمان در بیماران مبتلا به بیماری مزمن می‌باشد که متاثر از عوامل اجتماعی است. برای تعیین عواملی که بر ارتقاء سلامت بیماران تاثیر می‌گذارند، درک مفهوم تبعیت از درمان و شیوه‌های مناسب اندازه‌گیری آن برای بهبود تبعیت از درمان امری ضروری است. اما تاکنون ابزار متناسب با فرهنگ بیماران ایرانی که همه ابعاد درمان را بسنجد، وجود ندارد. این مطالعه با هدف طراحی و روان‌سنجی پرسش‌نامه تبعیت از درمان در بیماران مبتلا به بیماری مزمن انجام شد. مواد و روش‌ها: در این مطالعه ترکیبی، ابزار تبعیت از درمان بیماران مزمن طی سه بخش طراحی و روان‌سنجی شد. در بخش اول با استفاده از روش تحلیل مفهوم مدل هیبرید طی سه مرحله، مفهوم تبعیت از درمان در بیماران مبتلا به بیماری مزمن تبیین و سازه‌های مرتبط با آن شناسایی شد. ابتدا در مرحله نظری از مرور متون به منظور جمع‌آوری داده‌ها استفاده شد، سپس در مرحله کار در عرصه داده‌های کیفی از طریق مصاحبه نیمه‌ساختار با مشارکت 6 بیمار مزمن جمع‌آوری شد و در مرحله تحلیل نهایی داده‌های به‌دست آمده از تحلیل دو مرحله قبل تلفیق و با استفاده از روش تحلیل کیفی جهت‌دار تحلیل شدند. در بخش دوم گویه‌های پرسش‌نامه اولیه تدوین گردید. در بخش سوم ویژگی‌های روان‌سنجی پرسش‌نامه با استفاده از روایی صوری، محتوایی و سازه و هم‌چنین پایایی همسانی درونی و ثبات (آزمون مجدد) تعیین گردید. یافته‌ها: نتیجه فرآیند تحلیل مفهوم در مرحله نظری منجر به استخراج 11 طبقه، در مرحله کار در عرصه 7 طبقه شد. در مرحله سوم تحلیل مفهوم با تحلیل داده‌های دو مرحله قبل 8 درون‌مایه پدیدار گردید و 127 گویه استخراج شد. ویژگی‌های روان‌سنجی پرسش‌نامه طراحی شده با 127 گویه آغاز شد. با اجرای روایی صوری و محتوایی گویه‌های پرسش‌نامه اصلاح و به 48 گویه تقلیل پیدا کرد. نتیجه تحلیل عاملی اکتشافی 7 عامل اهتمام در درمان، تمایل به مشارکت در درمان، توانایی تطابق، تلفیق درمان با زندگی، چسبیدن به درمان، تعهد به درمان و تردید در اجرای درمان را با 40 گویه مشخص نمود. این 7 عامل در مجموع 514/48% از واریانس کل پرسش‌نامه را تبیین می‌کردند. پایایی آزمون با روش آزمون مجدد و از طریق همسانی درونی و آلفای کرونباخ 92/0 تایید شد. نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش بینش جدیدی برای درک معنی تبعیت ایجاد می‌کند و پرسش‌نامه تبعیت را به عنوان ابزاری روا و پایا و مطابق با شرایط فرهنگی جامعه ایرانی، برای بررسی تبعیت از درمان بیماران بزرگ‌سال مبتلا به بیماری‌های مزمن ارائه می‌دهد.